PRESS RELEASE
Armenian Communities Department of the Calouste Gulbenkian Foundation Avenida de 
Berna 45-A, 1067-001 Lisboa, Portugal
Contact: Vera Cunha
Telf: (+351) 21 782 3658
Web: gulbenkian.pt

Զարցանց 2.0, արեւմտահայերէնի կախարդական ուժը՝ առցանց

Արդեօք կարելի՞ է երեւակայել երեխաներու եւ երիտասարդներու ուղղուած լեզուական 
ծրագիր մը որ ըլլայ միմիայն առցանց եւ այսուհանդերձ հնարաւորութիւնը ընծայէ իսկապէս 
«սուզուելու» լեզուին մէջ։ Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութիւնը այդ հարցումին դէմ 
յանդիման գտնուեցաւ երբ ստիպուած եղաւ 2020-ի Զարմանազանը ջնջելու, համաճարակին 
հետեւանքով։ Պահ մը վարանելէ ետք, պատասխանը եղաւ՝ «Այո՛, պէտք է փորձենք»։ Եւ այդ 
որոշումը իրականութիւն դարձնելու համար, մտաւ անկոխ բնագաւառ մը։

Այսպէսով՝ ամառնային լեզուական «ճամբար»ը, որ մինչեւ հիմա՝ 10-էն 24 տարեկան 
երեխաներ եւ երիտասարդներ ներշնչած էր, որպէսզի սորվին եւ ստեղծեն 
արեւմտահայերէնով, փոխադրուեցաւ թուային աշխարհ։ Միասին ըլլալու, մտերմանալու, 
միասնաբար աշխատելու, խումբով գործի մը նուիրուելու զգացումը պէտք է հիմա 
փոխադրուէր այդ աշխարհը, առանց կորսնցնելու լեզուին վրայ կեդրոնացումը։ Նոր 
նախաձեռնութիւնը կոչուեցաւ «Զարցանց 2.0», «Զար»ը փոխ առնելով «Զարմանազան»էն եւ 
«ցանց»ը պահելով, յիշեցնելու համար նոր ծրագիրին բնոյթը։ Անշուշտ «2.0»ն կը 
խորհրդանշէր ե՛ւ 2020 տագնապալից թուականին դժուարութիւնները, ե՛ւ Զարմանազանին հետ 
հիմնական կապը։

Մարտ 2020-ին ուղեկիցներուն եւ կազմակերպիչներուն միջեւ գաղափարներու 
փոխանակութիւնը հրահրող առցանց հանդիպումները սկսան, երբ այլեւս յստակ դարձաւ որ 
ֆիզիքապէս հաւաքուիլ կարելի պիտի չըլլար։ Շատ մը մարտահրաւէրներ կային 
դիմագրաւելիք. ճիշդ հաւասարակշռութիւն մը գտնել պաստառին առջեւ եւ պաստառէն հեռու 
ժամանակահատուածներուն միջեւ, մասնակցութիւն պահանջող առցանց աշխատանոցներ 
պատրաստել, ծրագրին տեւողութեան՝ աշխոյժ ներկայութիւն եւ կանոնաւոր ներդրում 
ապահովել, աշխատանոցներուն տարիքային տարբերութիւնները նկատի առնել, երկիրներուն 
միջեւ ժամերու տարբերութիւնները յարգող ժամանակացոյցը մը ստեղծել, եւ աւելորդ է 
ըսել՝ վստահ ըլլալ որ արեւմտահայերէնը «բնականօրէն» ծաղկի այդ ձեւով պատրաստուած 
մթնոլորտի մը մէջ։ Կարեւոր էր նաեւ առաջին մէկ վայրկեանէն մասնակիցներուն 
տպաւորութիւնները եւ կարծիքները ներգրաւել, ապահովելով անոնց յանձնառութիւնը նոր 
ձեւաչափին հանդէպ եւ ծնողական անհրաժեշտ արտօնութիւնները։

Էական կէտերէն մէկը եղաւ դիւրամատչելի հարթակ մը պատրաստել, Զարցանց 2.0-ին 
պահանջներուն համաձայն։ Այդ հարթակին ընդմէջէն՝ մասնակիցները կրնային իրենց 
նախասիրութիւնները ճշդորոշել, տարբեր աշխատանոցներուն մասին տեղեկութիւններ քաղել, 
արձանագրուիլ, իրենց սեփական ժամանակացոյցը աչքի առջեւ ունենալով։ Բոլոր 
մասնակիցները առօրեայ առնուազն երեք աշխատանոցի պէտք է արձանագրուած ըլլային (թէեւ 
շատ յաճախ՝ երեքէն աւելի կ՚ըլլար իրենց ընտրութիւնը)։ Աշխատանոցները տեղի ունեցան 
Զում-ի միջոցաւ, ամէն մէկը 40 վայրկեան տեւողութեամբ։ Բովանդակութեան համաձայն՝ 
անոնք կա՛մ տարիքային ձեւով նախատեսուած էին, կա՛մ ալ բոլորին բաց էին, որպէսզի 
կարելի ըլլար մասնակիցներուն միջեւ միջտարիքային փոխներգործութիւնը։ Աշխատանոցները 
մասնակիցներուն միայն բաց էին, բայց ատկէ դուրս՝ պլոկ մը ստեղծուած էր ծնողները 
տեղեակ պահելու նպատակով։ 

Բոլոր աշխատանոցները յատկապէս Զարցանց 2.0-ին համար յղացուեցան եւ ամէն շաբաթ 
փոխուեցան։ Առաջարկուած նիւթերու եւ աշխատանոցներու կարգին՝ կարելի է յիշել 
հետեւեալները. երաժշտութիւն, նկարչութիւն, խոհարարութիւն, շարժումներով 
արտայայտութիւն, եօկա, օրիկամի, լուսանկարչութիւն, գիտական փորձարկումներ, 
արեւմտահայերէն գրելու եւ ընթերցումի (ինչպէս նաեւ գրականութեան եւ 
փիլիսոփայութեան) աշխատանոցներ, առարկաներու թատրոն, շարժարուեստ, «Զարմանատուն» 
թերթի պատրաստութիւն, «Զարմանաձայն» ձայնասփիւռի հաղորդումները։ Կար մինչեւ իսկ 
հայերէն լեզուով ուսողութեան բառապաշարով զբաղող աշխատանոց մը, հինգ նուիրեալ 
մասնակիցներով։ 

Զարցանց 2.0-ի օրը կը սկսէր մասնակիցներուն կողմէ ամէն օր տարբեր պարունակութեամբ 
պատրաստուած «Բարի լոյս»ի տեսերիզով մը, եւ կը վերջանար ուղիղ հոսքով «Պայթոցարան» 
փոխներգործօն հաղորդումով մը (YouTube-ի վրայ), որ կը բովանդակէր խաղեր, համերգային 
ելոյթներ եւ առցանց «ճամբար»ին յատուկ ամէնօրեայ փորձառութիւններուն շուրջ 
պատմութիւններ։ 

Քանի որ առցանց հարթակը կը գործէր ամբողջովին ու միայն հայերէնով, շուտով հայերէն 
լեզուով թուային բառապաշար մը կազմուեցաւ ու բոլորին տրամադրելի դարձուեցաւ։ 
Մասնակիցները կը սորվէին «օրուան բառ»ը, ու առցանց բառարանը ամէն օր կ՚աճէր նոր 
բառերով, ինչպէս՝ «ներբեռնել», «յղում», «լիցքաւորել», եւ շատ մը ուրիշներ։ 
Բառարանը այնքան ճոխացաւ, որ վերջաւորութեան 100 բառ կը պարունակէր։ Առաւել եւս՝ 
600 յարակից բառեր թարգմանուեցան, Զարցանցի համակարգը ամբողջովին հայալեզու 
դարձնելով։ Այսպէսով՝ Զարցանց տարածք մը ստեղծած եղաւ, որուն մէջ հայերէն լեզուն 
ամբողջովին ներգրաւուած էր թուային ոլորտէն ներս։ 

Զարցանց 2.0-ին 50 պատանիներ եւ երիտասարդներ մասնակցեցան։ Իրենցմէ՝ 33-ը կը 
պատկանէին 10-էն 17 տարեկաններու խումբին, եւ 17՝ 18-էն 24 տարեկաններու խումբին։ 
Ծրագիրները մշակեցին եւ վարեցին 22 ուղեկիցներ, առաւել՝ արհեստագիտական հարցերով 
զբաղող մասնագէտներու պզտիկ խմբակ մը։ Մասնակիցները «եկած» էին զանազան երկիրներէ. 
Արժանթին, Հայաստան, Պելճիքա, Գանատա, Ֆրանսա, Յունաստան, Լիբանան, Փորթուկալ, 
Թուրքիա, Մեծն Պրիթանիա եւ Միացեալ Նահանգներ։ Յուլիս 12-էն մինչեւ Օգոստոս 7 
երկարող չորս շաբթուան ընթացքին, 1200 պատկեր եւ 250 տեսերիզ արտադրուեցան, 96 
աշխատանոցներ բացուեցան Զում-ով 670 հաւաքոյթներու միջոցաւ, ընդամէնը՝ 64.000 
վայրկեան։ Առցանց հարթակին վրայ՝ 300 էջ պատրաստուեցաւ ու ներկայացուեցաւ, եւ պլոկի 
25 էջեր գրուեցան ծնողներուն համար, որոնցմէ 70 հատը կանոնաւոր կերպով կը գործածէին 
հարթակը։ 

Զարցանց 2.0-ն պատճառ եղաւ որ երիտասարդները եւ ծնողները հայերէն խօսին օրն ի բուն։ 
Երկրագունդին շուրջ բազմաթիւ ընտանիքներ միասին՝ սփռուած ուղիղ հոսքով 
իրադարձութիւնները վայելեցին, պլոկը կարդացին կամ «Բարի լոյս»ի տեսերիզները 
դիտեցին։ Ճիշդ է որ չկային ֆիզիքական շփումը եւ ներկայութիւնը, բայց ընտանութեան եւ 
միասնութեան հզօր զգացումներ շրջանառութեան մէջ դրուեցան աշխարհի մէկ ծագէն միւսը։ 

«Զարցանց 2.0-ն ստեղծագործելու, զուարճանալու եւ հայերէն լեզուի գործածութեան 
հանդէպ յանձնառու զգալու երեւոյթներուն վրայ հիմնուած էր», նշեց Ռազմիկ Փանոսեան, 
Հայկական բաժանմունքին տնօրէնը։ «Մեզի տուաւ ամբողջովին նոր հայեցակէտ մը եւ 
փորձառութիւն մը, առցանց աշխատանքներուն վերաբերեալ, ինչպէս նաեւ լեզու սորվելու 
ուղղութեամբ։ Անոր յաջողութիւնը քաջալերանք պիտի ըլլայ մեզի. ապագային պիտի փորձենք 
նեցուկ կանգնիլ նոյնանման նախաձեռնութիւններու»։ 

Զարցանց 2.0-ն ամբողջովին առցանց եղանակով տեղի ունեցաւ Յուլիս 12-էն մինչեւ 
Օգոստոս 7։ Մասնակցութիւնը վերապահուած էր անոնց, որոնք արդէն իսկ արձանագրուած էին 
Զարմանազան 2020-ին։ Կազմակերպիչն էր Հազար ու մէկ աշխարհ ընկերակցութիւնը 
(Ֆրանսա), Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնարկութեան օգնութեամբ եւ անոր սերտ 
գործակցութեամբ։

Յաւելեալ տեղեկութիւններ ստանալու եւ «Զարցանց 2.0» տեսերիզը դիտելու համար 
այցելեցէք /կայքէջը։
--
 Zartsants 2.0:  Western Armenian Language Immersion, Online!

Can a language immersion programme for children and young adults take place 
exclusively online? This was the question the Armenian Communities Department of 
the Calouste Gulbenkian Foundation had to grapple with when Zarmanazan 2020 had 
to be cancelled due to the Covid-19 pandemic. After some hesitation, it answered 
“yes, we must try!” It thus entered some uncharted territory to make it happen.

The physical gathering of an educational summer “camp” that inspired children 
and young adults (10 to 24 years old) to learn and create in Western Armenian 
had to be adapted to the digital domain. Special care had to be taken to 
transport online the sense of familiarity, creativity and constant engagement, 
while keeping the language at the heart of the programme. The new initiative was 
called “Zartsants 2.0,” taking the “zar” from Zarmanazan and “tsants” from the 
Armenian word ցանց, meaning network or web. The “2.0” symbolised both the 
difficult year of 2020 and the fact that Zartsants was building on Zarmanazan. 
 
Intensive online brainstorming meetings between the facilitators and the 
organisers started in March 2020, once it became clear that the physical 
gathering was not going to take place. There were many challenges that needed to 
be overcome: finding the right balance between screen time and off-screen time, 
designing participative activities online, ensuring ongoing engagement over a 
period of several weeks, mixing workshop groups virtually, time zones 
differences, and, needless to say, making sure that Western Armenian would 
“naturally” flourish in the environment being created. It was important from the 
start to get feedback from the participants to ensure their commitment to the 
new format and to obtain parental approval.

It was essential to design a user-friendly personalised online platform 
specifically for Zartsants 2.0. Participants could update through the platform 
their profiles, gather multimedia information regarding the various workshops, 
register for activities and consult their personalised timetables. All 
participants had to take part in at least three workshops per day (although most 
of the time they wanted to take part in more). The workshops were held via Zoom 
with an average duration of 40 minutes. Depending on the content, they were 
either for a specific age group or were mixed-aged to allow for cross-age 
interaction and learning. While the workshops were for participants only, a blog 
was created to inform and involve parents.

All workshops were exclusively created for Zartsants 2.0 and changed every week. 
Activities included, among others, cooking, music and singing, movement 
expression, yoga, origami, crafts, drawing and painting, photography, science 
experiments, writing and reading in Western Armenian (including literature and 
philosophy), theatre with small objects, film making, an in-house newspaper 
(“Zarmanadoon”) and radio show (“Zarmanatsayn”). There was even a workshop, with 
five regular participants, on mathematical vocabulary in Armenian!

The day in Zartsants 2.0 would start with a daily surprise, a “Good Morning” 
video created by selected participants, and it would end with an exciting 
interactive live stream show on YouTube that included games, in-house concerts 
and stories of daily experiences at the virtual “camp.”

Since the online platform functioned completely in Armenian, a range of digital 
Armenian vocabulary was made available. Everyday participants learned “the word 
of the day” adding to the searchable online dictionary with words such as 
“download” (ներբեռնել), “link” (յղում) and “to charge” (լիցքաւորել). The 
dictionary grew to 100 words. In addition, 600 related terms were translated to 
make the Zartsants interface fully Armenian. In short, Zartsants created a space 
in which the Armenian language was fully integrated into the digital sphere.

Zartsants 2.0 had 50 participants. Of these, 33 were in the 10 to 17 age group, 
and 17 were in the 18 to 24 age group. The programme was animated by 22 
facilitators and supported by a very small team of technical experts. 
Participants “came” from the following countries: Argentina, Armenia, Belgium, 
Canada, France, Greece, Lebanon, Portugal, Turkey, United Kingdom and the United 
States. In a period of four weeks (12 July to 7 August), 1200 images and 250 
videos were produced, 96 workshops were held via 670 zoom gatherings for a total 
of 64,000 minutes. 300 pages were designed on the online platform and 25 blog 
posts were written for the parents, 70 of whom used the platform on a daily 
basis (in addition to all the participants and facilitators). 
 
Zartsants 2.0 motivated youth and parents to speak Western Armenian daily. Many 
families around the world came together to enjoy the live stream events, read 
the blog, or watch the “Good Morning” videos. Despite the lack of a physical 
gathering, a strong feeling of familiarity and empathy was created through vast 
distances and multiple time zones.

“Zartsants 2.0 relied on creativity, fun and motivation as propellers of the 
Armenian language,” said Razmik Panossian, the Director of the Armenian 
Communities Department. “It gave us a whole new perspective and experience 
regarding engaging online activities for language learning, day in and day out. 
We will certainly look at its success, and explore the possibilities of 
supporting similar initiatives in the future,” he concluded.

Zartsants 2.0 took place completely online from 12 July to 7 August. Its 
participation was limited to those who had already registered for Zarmanazan 
2020. Zartsants 2.0 was organised by L’association Mille et un Mondes (France), 
with the support of and in close collaboration with the Calouste Gulbenkian 
Foundation.

For more information and to view the Zartsants 2.0 video visit: 
/

--

Zartsants 2.0 : Immersion linguistique en arménien occidental, en ligne !

Est-ce qu'un programme d'immersion linguistique pour des enfants et de jeunes 
adultes peut se dérouler uniquement en ligne ? C'est la question que le 
Département des Communautés Arméniennes de la Fondation Calouste Gulbenkian a 
été obligée de se poser lorsque Zarmanazan 2020 a dû être annulé à cause de la 
pandémie de Covid-19. Après avoir hésité quelque peu, elle a répondu : « Oui, 
nous devons essayer » et elle s'est du même coup engagée dans un territoire 
jusque-là inexploré. 

Le rassemblement réel au sein d'un camp linguistique, grâce auquel tant 
d'enfants et tant de jeunes gens (entre 10 et 24 ans) avaient établi un rapport 
tellement enrichissant avec l'arménien occidental, devait maintenant être 
remplacé et adapté aux nouvelles conditions, propres à l'ère digitale. Il 
fallait veiller à ce que l'être-ensemble, la créativité, l'engagement soient 
préservés, tout en maintenant la langue au coeur du programme. La nouvelle 
initiative fut baptisée « Zartsants 2.0 », où « zar » a été emprunté à 
Zarmanazan et « tsants » est le mot arménien qui signifie « réseau ». 
Évidemment, le « 2.0 » était emblématique de l'année 2020 et symbolisait en même 
temps le fait que Zartsants était une émanation de Zarmanazan.

Une réflexion intense s'est donc engagée dès le mois de mars 2020 entre les 
animateurs et les organisateurs, lorsqu'il est devenu clair que le camp ne 
pourrait pas se tenir en mode présentiel. Il y avait beaucoup de défis à relever 
: trouver un équilibre satisfaisant entre le temps passé devant l'écran et le 
temps hors-écran, concevoir des activités interactives en ligne, faire en sorte 
que les participants restent concentrés sur une période de quatre semaines, 
jongler avec les ateliers virtuels, les différences entre les fuseaux horaires, 
et bien sûr s'assurer que l'arménien occidental s'épanouisse « naturellement » 
dans l'environnement ainsi créé. Il était important d'avoir dès le départ les 
réactions en retour des participants pour être sûr qu'ils étaient partie 
prenante dans cette nouvelle entreprise, sans oublier le consentement parental.

Nous devions concevoir une plateforme personnalisée en ligne, facile à 
manipuler, spécialement pour Zartsants 2.0. Les participants allaient ainsi 
pouvoir mettre à jour leur profil à partir de la plateforme, ils allaient avoir 
accès à une série d'informations multimédia concernant les divers ateliers 
proposés, s'inscrire pour les activités de leur choix, et consulter leur emploi 
du temps personnalisé. Tous les participants devaient prendre part à au moins 
trois ateliers chaque jour (en réalité, ils désiraient souvent participer à bien 
plus que trois ateliers). Les ateliers avaient lieu en ligne via Zoom et 
duraient en moyenne 40 minutes. En fonction de leur contenu, ils étaient prévus 
soit pour un groupe d'âge spécifique, soit au contraire pour une participation 
mixte en terme d'âges, afin de permettre une interaction et un apprentissage en 
commun. Les ateliers étaient réservés aux participants inscrits, mais les 
parents étaient tenus informés grâce à un blog créé spécialement pour eux. 

Tous les ateliers avaient été conçus et créés pour Zartsants 2.0 en exclusivité, 
et ils changeaient de semaine en semaine. Les activités comprenaient entre 
autres : cuisine, musique, chant, expression corporelle, yoga, origamis, métiers 
manuels, dessin, peinture, photographie, expériences scientifiques, lecture et 
écriture en arménien occidental (littérature et philosophie incluses), théâtre 
d'objets, cinéma, publication d'un journal (« Zarmanadoune »), préparation d'une 
émission radio (« Zarmanatsaine »). Il y avait même un atelier, avec cinq 
participants réguliers et enthousiastes, sur le vocabulaire mathématique en 
arménien !

La journée de Zartsants 2.0 commençait par une vidéo originale, un « Bonjour », 
préparé par certains des participants, et elle se terminait par une émission en 
direct, interactive, diffusée à partir de YouTube, qui comprenait des jeux, des 
concerts en interne et des histoires à propos des expériences vécues durant ce « 
camp » virtuel.

Puisque la plateforme en ligne fonctionnait uniquement en arménien, il fallait 
mettre à la disposition de tous les participants un vocabulaire en arménien 
concernant le monde digital. Chaque jour, les participants apprenaient « le mot 
du jour », qui venait s'ajouter au dictionnaire consultable en ligne, qui s'est 
donc enrichi de mots tels que « télécharger » (ներբեռնել), « lien » (յղում) ou « 
charger » (լիցքաւորել). Au bout du compte, le dictionnaire comprenait une 
centaine de mots. En plus, près de 600 termes différents ont été traduits afin 
d'avoir une interface Zartsants entièrement en arménien. Bref, Zartsants a 
réussi à créer un espace dans lequel la langue arménienne était entièrement 
intégrée à la sphère digitale.

Zartsants 2.0 avait 50 participants. 33 d'entre eux se situaient dans le groupe 
d'âge des 10 à 17 ans, et les 17 autres dans le groupe d'âge des 18 à 24 ans. Le 
programme était conduit par 22 animateurs et bénéficiait de l'aide d'une petite 
équipe d'experts en matière de technologie. Les participants « venaient » des 
pays suivants : Argentine, Arménie, Belgique, Canada, France, Grèce, Liban, 
Portugal, Turquie, Royaume Uni et
États-Unis. Sur une période de quatre semaines (allant du 12 juillet au 7 août), 
1200 images et 250 vidéos ont été produits, 95 ateliers ont ouvert leurs portes, 
avec 670 réunions en Zoom, pour un total de 64,000 minutes. 300 pages ont été 
conçues sur la plateforme en ligne et 25 pages de blog ont été écrites pour les 
parents, lues par 70 d'entre eux, qui utilisaient la plateforme régulièrement 
(en plus de tous les participant et des animateurs).

Zartsants 2.0 a servi de motivation pour inciter les jeunes et leurs parents à 
parler l'arménien quotidiennement. Beaucoup de familles à travers le mode se 
sont ainsi réunies pour suivre les événements en direct, pour lire le blog, ou 
pour regarder les vidéos du matin. Malgré l'absence de contact physique, un fort 
sentiment de communauté et d'empathie a été créé sur de longues distances et à 
travers de multiples fuseaux horaires.

« Zartsants 2.0 reposait sur la créativité, l'amusement et la motivation, comme 
incitations à utiliser l'arménien », nous a dit Razmik Panossian, directeur du 
Département des communautés arméniennes. « Cela nous a permis d'acquérir une 
perspective entièrement nouvelle et une expérience précieuse en ce qui concerne 
les activités en ligne pour l'apprentissage linguistique, au jour le jour. Nous 
allons certainement assister à son expansion dans les mois et les années qui 
viennent, et nous allons en conséquence explorer les possibilités de venir en 
aide à ce type d'initiatives », a-t-il conclu.

Zartsants 2.0 s'est déroulé en ligne du 12 juillet au 7 août. La participation 
était limitée à ceux qui étaient déjà inscrits pour Zarmanazan 2020. Zartsants 
2.0 était organisé par l'association Mille et un Mondes (France), en 
collaboration étroite avec la Fondation Calouste Calouste Gulbenkian.

Pour plus d’information et pour voir la vidéo «Zartsants 2.0» visitez le site: